İşletim Sistemi Nedir?

Elektronik cihazlar, hayatın her alanında yer almaktadır. Evde veya işte kullanılan birçok yardımcı araç, elektronik bir yapıya sahiptir. En önemli elektronik cihazlar ise bilgisayarlar ve cep telefonlarıdır. Bunların dışında araba, buzdolabı, televizyon, oyun konsolu, akıllı saat gibi kullanılan elektronik cihazlarda hayatı kolaylaştırmaktadır. Bu cihazların hepsi akıllı teknoloji ile üretilmiştir ve bunların çalışabilmesi için işletim sisteminin kullanılması gerekmektedir.

İşletim sistemi, bilgisayarda veya diğer akıllı cihazlarda çalışan donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri sağlayan yazılımların bütünüdür. İşletim sistemi, uygulama programları ve donanımı arasındaki iletişimin sorunsuz bir şekilde olmasını sağlamaktadır.

Bilgisayarlardaki teknik donanım kadar işletim sistemleri de büyük bir öneme sahiptir. Yazılımın düzgün çalışabilmesi için iyi bir işletim sisteminin olması gerekir. Bir mikrodalga fırındaki işletim sistemi daha basit olabilir, yapacağı görevler bellidir. Fakat daha karmaşık bir yapıya sahip olan bilgisayarlardaki işletim sisteminin iyi olması gereklidir.

 Bilgisayar işletim sistemlerinin donanımı belli bir amaç doğrultusunda programlanabilme özelliği de iyi olmalıdır. Bu nedenle bilgisayar alırken işletim sisteminin iyi olmasına dikkat etmek gerekir. İşletim sistemleri bilgisayar üretildikten sonra yüklenir, istenildiği zaman silinip tekrar yükleme yapılabilir. Farklı bir işletim sistemi de yüklemek mümkündür.
 

İşletim Sistemi Çeşitleri Nelerdir?

Kullanım alanı bu kadar yaygın olan işletim sisteminin de birbirinden farklı çeşitleri bulunmaktadır. İşletim sistemleri farklı markalar ve kişiler tarafından geliştirilmiştir. Bu işletim sistemleri belli aralıklarla güncellenmekte ve yeni versiyonları piyasaya sürülmektedir. İşletim sistemi çeşitleri kaynağına ve kullanım alanlarına göre değişiklik göstermektedir.

Kaynağına göre işletim sistemleri açık kaynak ve kapalı kaynak işletim sistemi olarak ayrılmaktadır. Açık kaynak işletim sistemi, kullanıcı tarafından herhangi bir ücret ödemeden bilgisayara yüklenebilir ve üzerinde geliştirme işlemleri yapılabilir. Kapalı işlem sistemi ise üreticisi tarafından lisanslı şekilde piyasaya çıkarılan ve ücretli olan işletim sistemidir.

Kullanım alanlarına göre işletim sistemleri de masaüstü işletim sistemleri ve mobil işletim sistemleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Masaüstü işletim sistemleri masaüstü bilgisayarlarda kullanılmaktadır. Mobil işletim sistemleri ise akıllı telefon, tablet ve akıllı televizyonlarda kullanılan işletim sistemleridir.

En çok kullanılan işletim sistemleri şunlardır:

·         Windows: Windows işletim sistemi Microsoft firması tarafından piyasaya sürülmüştür. İlk olarak Ms-DOS adıyla piyasaya sürülen windows birçok bilgisayarda yüklü halde bulunmaktadır. Windows kolay kullanımı sayesinde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Windows10 işletim sisteminden sonra bazı çalışanlar bunun son sürüm olacağını söylemişti. Fakat 2021 yılında windows11 piyasaya sunulmuştur.

·         MacOS (Apple OS X) İşletim Sistemi: Macintosh İşletim Sistemi, Apple firması tarafından üretilmiş kişisel bilgisayarlarda kullanılan gelişmiş bir işletim sistemidir. İlk olarak Apple’ın kişisel bilgisayarı olan Macintosh için üretilen bu sistem 1984 yılında ortaya çıkmıştır. Günümüzde de en çok kullanılan işletim sistemlerindendir.

·         Unix: 1970 yılında Brain Kernighan tarafından C Programlama dili kullanılarak oluşturulmuş bir işletim sistemidir. Genellikle komut satırları yazılarak kullanılmaktadır. Günümüzde birçok büyük şirket ve üniversite bilgisayarları Unix tabanlıdır.

·         Linux: Linux işletim sisteminin tasarlayıcısı olan Linus Torvalds’tır. 1991 yılında oluşturulmuştur. Birçok açık kaynak işletim sisteminin temelini oluşturmakta olan Linux, virüs bulaşma ihtimali en düşük işletim sistemi olarak bilinmektedir.

·         Pardus: Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından Linux işletim sistemi temel alınarak geliştirilmiş yerli bir işletim sistemidir. Hızlı kurulabilen, kolay kullanılabilen, çoklu dil desteği sunan bir işletim sistemidir.

·         Android: Android İşletim Sistemi, Google şirketi gibi birçok büyük ve farklı geliştiricinin birlikte piyasaya sürdüğü Linux tabanı baz alınarak tasarlanan bir mobil işletim sistemidir. Android işletim sistemi açık kaynak kodlu, mobil cihaz ve cep telefonları için geliştirilen mobil bir yazılım çeşididir.

·         IOS: Apple firmasının Mac OS İşletim Sistemini temel alarak iPhone marka akıllı telefonlar,iPad marka tabletler ve iPod Touch için ürettiği mobil işletim sistemidir.

·       Chromium (Chrome OS): Google firması tarafından piyasaya sürülen internet tabanlı bir işletim sistemidir. Linux işletim sisteminden geliştirilmiştir. Dosyaları, bulut depolama alanında tuttuğundan dolayı hızlı ve güvenli işletim sistemlerindendir.

 

İşletim Sistemi Özellikleri Nelerdir?

İşletim sistemlerinin özellikleri kullanılan sistem çeşidine göre değişiklik gösterebilmektedir. Fakat temelde işletim sistemlerinin özellikleri şu şekildedir:

·         Herhangi bir programın yüklemesini ve çalıştırılmasını sağlar.

·         Giriş çıkış işlemleri yaparak çevresel donanım işlemlerini yapar.

·         Dosya oluşturma, yazma ve silme işlemlerini yapar.

·         Donanımda iletişim kurarak bir görevin diğer bir görevle bağlantı kurmasını sağlar.

·         Tüm sistem kaynaklarına erişimin denetimini yapar ve koruma sağlar.

·         Bilgisayar kaynaklarındaki hataları bulur.

·         Birden fazla program çalıştırıldığında kaynakları program aralarında paylaştırır.

·         İstatiksel verileri hesaplar.

 

İşletim Sistemi Nasıl Çalışır?

İşletim sistemi bilgisayar açıldığı andan itibaren çalışmaya başlar.  İlk olarak BIOS denilen temel giriş çıkış sistemi devreye girer. İşletim sistemi belleğe yükledikten sonra bilgisayarın hafızası üzerinde çalışır. Açılış sırasında kendini hafızaya atan işletim sistemi ekran görüntüsü ile diğer uygulamaları hazır hale getirir. Tüm uygulamalar açıldıktan sonra kullanıcı bilgisayardaki işlemlerini yapmaya başlayabilir.

 

İşletim Sistemi Ne İşe Yarar?

Bir bilgisayarın veya elektronik cihazın çalışması için işletim sistemine ihtiyacı vardır. Programlar arasındaki görev tanımını yapmak ve bağlantı kurabilmek için işletim sisteminin devreye girmesi gerekmektedir. İşletim sistemi olmadan programların çalışması mümkün değildir.

 

İşletim Sistemi Görevleri Nelerdir?

·         İşlem yönetimini sağlar. Verilen işlemlerin verilen zamanda ve sırada yapılmasını sağlar. Aynı anda birden fazla işlem yapılabilir.

·         İşlem yapılırken gereken belleği belirler ve işlem sonunda belleği boşaltır.

·         Bilgisayara bağlı olan donanımların giriş çıkışını denetler. Bilgisayara bağlanan yazıcı ve fare bilgisayar tarafından kolayca tanınır.

·         Verilerin saklandığı dosyaların yönetimini sağlar.

·         Grafik arayüz kontrolü sağlanır.

·         Bilgisayar sisteminin güvenliğini sağlar. Yazılım veya elektriksel tehlikeyi önler.

 

İşletim Sistemi Nasıl Kurulur?

İşletim sistemi, bazı cihazlarda yüklü bir şekilde bulunsa da bazılarına sonradan yükleme yapılmaktadır. Kurulum yapmak veya sonradan değişiklik yapmak teknik bilgi gerektirebilir. Yeterli teknik bilgiye sahip olmayanlar uzman kişilerden destek almalıdır. Cihaza uygun işletim sistemi seçilmesi de önemli bir noktadır. Sahip olunan donanımı çalıştıracak bir işletim sistemi seçilip kurulmalıdır.

 

İşletim Sistemlerinde Temel Kavramlar Nelerdir?

·         Proses(process): Proses bir programın işletimine verilen isimdir.  

·         Dosyalar(files): Dosyalar programlarla ilgileri bilgileri kaydeder.

·         İş(job): Kullanıcının yapmak istediği işlemlerin bütünüdür.

·         İstemci / Sunucu (Client / Server)

·         Terminal (Sonda Bulunan)

·         Boot (Yeniden Başlatma)

 

En Çok Kullanılan İşletim Sistemi Nedir?

İşletim sistemleri çeşitli olsa bile piyasaya hakim olan işletim sistemleri vardır. 2021 yılı verilerine göre android işletim sistemi, piyasada %40,39'luk oranla en çok kullanılan işletim sistemidir. İkinci en çok kullanılan işletim sistemi ise %32,34 oranla akıllı telefon ve tablet dışında pek çok akıllı sistemde kullanılan açık kaynak kodlu işletim sistemini windows’dur.