Kargo Takibi
Destek Mekezi
İptal ve İade
CPU, İngilizcede “Central Processing Unit” ifadesinin kısaltmasıdır. Türkçede “Merkezî İşlem Birimi” olan bu ifade, kısaca işlemci olarak kullanılmaktadır. Bilgisayarların yanı sıra telefon ve diğer elektronik cihazlarda da yer alan işlemci, tüm birimlerin ve modüllerin çalışmasını sağlar ve veri akışının kontrolünden sorumludur. Bu yönüyle işlemci, bir elektronik cihazın beyni olarak kabul edilebilir. Bilgisayarlar başta olmak üzere birçok elektronik cihazın temel birimi olan işlemciler, diğer donanımların çalışmasını sağlamaktadır. Bir CPU, bilgisayarda mouse, yazıcı ya da klavye gibi birimlerin çalışmasını, bu donanımlardan gelen girdilerin yorumlanmasını sağlar.
İşlemci nedir, dendiğinde akla bilgisayar işlemcisi gelse de birçok işlemci çeşidi mevcuttur. İşlemci türleri temelde slot ve soket olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
İşlemciler, çok sayıda pakete sahiptir. Paketler ise anakartın yerleşeceği yuvayı ifade etmektedir.
Bu paketler arasında slot, soket, PGA ve SEC tipleri vardır. Bu türler arasındaki farklar; işlemcinin şekline, boyutuna ve haricilik özelliklerinden oluşmaktadır. Yine de işlemcinin türlerini, anakarta takılma şekline göre slot ve soket olmak üzere ikiye ayırabilmekteyiz.
Artık üretilmeyen slot işlemci, anakarta diklemesine entegre edilmektedir. Dikdörtgen şeklindeki işlemciler, anakarta altındaki iletkenlerle bağlanırken dış kılıfının kenarlarına soğutucu takılabilmektedir.
Soket işlemciler ise anakarta mandal yardımıyla tutturulmaktadır. Bu tip işlemci, slot işlemciden farklı olarak üzerinde pin ve iletişim noktalarının yer aldığı, kare formundan oluşan bir yapıya sahiptir. Soket işlemciler, anakart üzerinde belli bir noktada takılır ve kart mimarisinde yer alan iletişim bağlantı noktaları ve pinler üzerinden bağlantısını sürdürür.
İşlemciler, sahip oldukları bileşenlerle elektronik cihazların modülleri arasındaki iletişimin kurulması ve işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. CPU’ların iç yapısında yer alan ünitelere bakıldığında data yolları, önbellek ve ALU yapıları öne çıkmaktadır.
Data yolları (data buses),bir CPU içinde veri akışının sağlandığı bölgelerdir. Çift yönlü akış sağlayan işlemcilerin data yollarının büyüklüğü, verileri işleme hızını da ifade etmektedir. Birbirine paralel iletkenli hat sayısı 32 olan data yolu, 32 bitlik veriyi aktarma gücüne sahiptir. Bu data yolundaki hat sayısı 128 ise bu veri yolu, 128 bitlik değerle ifade edilmektedir.
Ön bellek (Cache): Verilerin geçici olarak saklandığı alanlardır. İşlemcinin yüksek hızlı çalışan ön belleği, CPU’nun komutları daha hızlı bir şekilde yüklemesini sağlamaktadır. CPU ile aynı hıza ulaşabilen ön bellek, genelde, L1 ve L2 olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Ön bellekte programa ilişkin komutların saklanırken işlemci, aradığı komutu ilk önce level 1 (L1) ön belleğine, orada bulamazsa Level 2 (L2) önbelleğine bakar. Böylece sistem belleğinden gelen ancak işlemcinin hemen işleyemediği veriler, bir süre bekletildikten sonra işleme alınmaktadır.
ALU: İşlemcilerin içinde yer alan ALU birimi, Matematiksel Mantık Biriminin İngilizce ifadesi olan “Arithmetic Logic Unit”in kısaltmasıdır. Bu bölgede mantıksal ve diğer matematiksel işlemler gerçekleştirilmektedir.
CPU’lar, içerdiği transistörler ve ALU, cache, data yolları gibi bileşenlerle cihazların çalışması için gerekli işlem kapasitesine sahiptir. En iyi işlemci modelini arayanlar için temel üniteleri eksiksiz ve yüksek performans sunan AMD ve Intel işlemci modelleri içinde seçim yapılabilir. 32 çekirdek işlemci ya da çift çekirdekli işlemci gibi seçenekler, işlemcilerin gücü ve kapasitesini belirleyen faktörlerdendir.
İşlemciler, bir elektronik cihazda çevre birimlerin tamamının çalışmasını sağlayan bir bilgi ve yönetim merkezi konumundadır. CPU, yani işlemcilerin hızları bir saniye içinde yapılabilen işlem sayısına göre sınıflandırılabilir. İşlemcilerin hızları Hz, MHz gibi birimlerle ölçülebilirken yeni nesil işlemcilerde flop üzerinden de işlemcilerin hızı ölçülebilmektidir. Bilgisayarların yanı sıra telefon ve birçok elektronik cihazda yer alan işlemciler, içerdikleri yapı ile elektronik cihazlardaki veri aktarımının sağlanması; girdilerin ve çıktıların iletilmesi gibi görevlere sahiptir.
İşlemciler, içerdikleri farklı mimariler ile cihazların tüm donanımlarının hızlı bir şekilde çalışmasını sağlamaktadır. İkili sistemle, yani 0’larla ve 1’lerle çalışan işlemciler, gelen komutlar doğrultusunda bilgiyi işleme ve ilgili birime gönderme teknolojisine sahiptir. İşlemci, bir bilgisayarda birden fazla birimde bulunabilir. Bilgisayarlarda yer alan ses kartı ve ekran kartı gibi modüller de birer işlemcidir. Bu kartların tamamı bir işlemci barındırmaktadır. İkilik sistemle görüntünün, sesin ve diğer hareketlerin aktarılması işlemciler ile yapılmaktadır.
İşlemci modellerinin hızı, cihazdaki performans üzerinde belirleyici kriterler içindedir. Bu da işlemcilerin hızlarının doğru seçiminin önemini göstermektedir. 500 Hz hıza sahip bir işlemci, bir saniye içinde 500 çevrim yapma kapasitesine sahiptir. MHz, saniyede yapılan milyon adet işlemi ifade ederken GHz ise milyar adet işleme işaret etmektedir. MHz, megahertzin; GHz ise gigahertzin kısaltmasıdır.
İşlemcilerde çekirdek sayısı, performansı belirleyen önemli faktörlerden biridir. İşlemcinin verileri işlemesi ve bir çevrim yapması, barındırdığı çekirdeklerin yardımı ile olmaktadır. İşlemci çekirdeği ne işe yarar, sorusunun yanıtı performansla doğrudan ilişkilidir. İşlemcinin çekirdek sayısının az olması iş yükünün çekirdeklerde daha ağır olduğu anlamına gelebilir. Yüksek çekirdek sayısına sahip işlemcilerde ise iş yükünün paylaştırılması daha yüksek bir işlemci performansı anlamına gelebilir.
İşlemciler, binary yani ikili sistem olarak adlandırılan, 1-0 rakamlarının yer aldığı komutların kombinasyonu ile çalışmaktadır. İşlemcinin görevi, gelen komutları alarak bu komutu, uygun birime iletmek ve işlemin gerçekleşmesini sağlamaktır. İşlemcide ne önemli, sorusu sorulduğunda, bu komutları işleme kapasitesi ve hızı önceliklidir. İşlemciler, teknik olarak 4 aşamalı bir komut yapısına sahiptir:
Getirme (Fetch)
Kod çözme (Decode)
Yürütme (Execute)
Geri yazma (Writeback)
İşlemciler, her komutta bu adımları takip ederek cihazdaki işlemlerin gerçekleşmesini sağlamaktadır.
İşlemcilerin ısınma nedenlerinin içinde, işlemcinin iş yükünü zor taşıması ilk sırada yer almaktadır. İşlemcilerde her bir birim farklı bir göreve sahiptir. “İşlemcide ‘cache’ nedir?” dendiğinde ön bellek birimi, işlemci ALU sisteminde ise hesap birimi ön plana çıkmaktadır. En güçlü işlemci olarak adlandırılan modellerde dahi, yüksek kapasite gerektiren işlemlerde işlemci ısınabilir. Bunun nedeni, bilgisayarın o esnada çok yüksek bir işlem kapasitesi için işlemciyi zorlamasıdır.
İşlemcinin sıcaklığı, işlem kapasitesinin artması ile yükselebilmektedir. Normal bir kullanım durumunda işlemcinin sıcaklığının 40 derece ile 55 derece arasında olması kabul edilebilirdir. İşlemci sıcaklığının 65 derecenin üzerine çıkması ise risk teşkil edebilir. İşlemcinin ağır bir yük altında sıcaklığının 80 derecenin üzerine çıkabildiği de görülmüştür, bununla birlikte bir sorunun ortaya çıkmaması adına sıcaklık ideal seviyede tutulmalıdır. İşlemci sıcaklığına nasıl bakılır, sorusunun yanıtı ise Speccy gibi uygulamalarla mümkündür.
İşlemcilerin sahip olduğu bileşenlerin içinde ön bellek, önemli yapılardan biridir. Cache, yani ön bellek, RAM’e göre daha avantajlıdır. Bunun nedeni bu ön belleğin, işlemciye çok yakın olmasıdır. İşlemci ön belleği, işlemcilerin veriye çok daha kısa sürede ulaşmasını sağlamaktır. Bu durum, işlemci performansını artıran bir durumdur. Oyun işlemcileri gibi işlemci çeşitlerinden seçim yaparken ön bellek kapasitesinin güçlü olmasına dikkat edilmelidir.
İşlemcilerde frekans, saat hızı olarak da adlandırılan ve işlemcinin hızının ölçülmesini sağlayan bir değerdir. Bir işlemcinin iyi bir performans göstermesi adına en önemli parametrelerin başında hız gelmektedir. Frekans seçenekleri, işlemcide GHz nedir, sorusunun sorulmasına neden olmaktadır. Saat hızının anlamı, işlemcilerin yürüttüğü işlemlerin, gigahertz cinsinden ölçülmesidir. Bir işlemcideki herhangi bir döngüde, transistörlerin milyarlarca kez açılıp kapandığı düşünüldüğünde, yüksek bir frekans, yüksek işlem kapasiteli işlemci anlamına gelmektedir.
İşlemci, anakart bölgesinde montajı dikkatli bir şekilde yapılması gereken bir birimdir. Anakarta işlemciyi takma işlemi, kasanın içinde yapılmamalıdır. Anakart çıktıktan sonra, işlemci soketteki ilgili bölgeye çok dikkatli bir şekilde yerleştirilmelidir. Laptop işlemci soket tipleri, montaj esnasında dikkat edilmesi gereken konulardandır. İşlemci seri numarası öğrenme işlemi, kartı incelemeyle mümkün olurken işlemcinin yeterli seviyede soğutulabilmesi için masaüstü bilgisayarda işlemci değiştirme işleminde, termal macun sürülebilmekte ve fan takılabilmektedir.
Bilgisayarın kullanım amacına göre işlemci alınmalı. Örneğin video kurgu, yazılım ya da oyun için işlemci alınacaksa günlük işler için üretilen işlemciler, ihtiyaca yetmeyebilir. Bu işlemciler, o ihtiyacı bugün karşılasa bile sonraki yıllarda güçlük çıkarabilir. Örneğin yaklaşık 10 yıl önce üretilen Intel Core i5 işlemciler, 2020’de ev-ofis için üretilen Core i7’lere göre oyunlarda, daha yüksek performans gösterebilir.
Diğer taraftan basit işlemler için kullanılacak bilgisayarlara oyun işlemcisi almak maliyetli olabilir. CPU modellerinin kullanım amacını öğrenmek için işlemci üreticilerinin resmî siteleri ziyaret edilebilir.
Kullanım amacının yanı sıra işlemci alırken CPU’nun üretildiği yıla; işlemcinin nesline de dikkat edilmeli. Eski işlemcilerin çoğu, Windows 11’i desteklemezken yeni işlemcilerin daha güvenilir olduğu belirtilir. Yeni nesil işlemciler, daha düşük nanometre değeriyle üretilir. İşlemcinin her yeni bir nesli, daha düşük enerjiyle daha yüksek performansın elde edilmesini sağlar. Ayrıca bu durum, işlemciyi daha az ısıtır.
Karşılaştırma testleri ve kullanıcı yorumları iyi işlemcinin nasıl anlaşılacağı konusunda fikir verebilir. Özellikle yeni çıkan ya da fazla kullanılmamamış modellerde, kullanıcı yorumlarına bakılarak öngörüde bulunulabilir. Karşılaştırma testleri de hangi işlemcinin seçilmesi gerektiği konusunda fikir sunar. Bazı karşılaştırma (benchmark) sitelerinde, hangi işlemcinin hangi işlemciden hangi konularda üstün olduğu bulunabilir. Bu bilgiler ise kullanıcıların donanımlarına yaptığı testlerden gelir.
İşlemci seçerken dikkat edilmesi gereken başka bir nokta, merkezî işlem biriminin diğer donanımlarla uyumu. Özellikle görece eski bir bilgisayara yeni nesil işlemci alırken anakartın ve diğer parçaların bu işlemciyle olan uyumu, gözden geçirilmeli.
Intel H610
